«Պետք է զարգացնել ենթակառուցվածքները, հակառակ դեպքում գյուղերը կշարունակեն դատարկվել» 2021-07-10   703     

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

«Շիրակ կենտրոն» ՀԿ-ն գյուղատնտեսական մի շարք ծրագրեր է իրականացնում Շիրակի մարզի Անիի նախկին վարչական շրջանի՝ հայ-թուրքական սահմանի վրա գտնվող գյուղերում: ՀԿ-ի նախագահ Վահան Թումասյանը նշում է՝ այս տարի Շիրակում կործանարար երաշտ է, որի պատճառով գյուղացին անելանելի վիճակում է հայտնվելու:

«Գործ ունենք չորային շրջանի հետ: Այն Շիրակի մարզի ամենաաղքատ, ամենաչմշակված, անտեսված շրջաններից մեկն է: Խոսքն Անիի նախկին վարչական շրջանի գյուղերի մասին է: Այն պարզապես անտերության է մատնված՝ թե՛ ճանապարհների, թե՛ գյուղերի առումով: Մարդիկ աշխատող են, չարչարվող, իրենք իրենց դարդով տապակվող: Հիմնականում անջրդի հողեր են, թեև գյուղերը գտնվում են Ախուրյան գետի ափին, Հայաստանի ամենամեծ՝ Ախուրյանի ջրամբարի երկայնքով են տեղակայված, բայց պատված են փշալարերով, և ջուրն իրենց անհասանելի է, չնայած ոռոգում է Հայաստանի այլ շրջանների այգիներն ու դաշտերը: Ամբողջը թողնված է բնության և Աստծո հույսին: Այս տարվա երաշտը բացառիկ է, ամեն հեկտարից ավելի քիչ բերք են հավաքում, քան ցանել են: Մի հեկտարում, օրինակ՝ ցանել են 300 կգ ցորեն, հավաքում են մոտավորապես 200 կգ անորակ մի բան: Այն պիտանի չէ այլևս, միայն կարող է որպես անասնակեր օգտագործվել»,- «Փաստի» հետ զրույցում ասում է Թումասյանը:

Նշում է՝ ցավալի է նաև արոտավայրերի չորությունը: «Դաշտերը մշակելու համար գումար հայթայթում են հիմնականում բանկերից, պարտքով: Հիմա մարդիկ պարտքերի մեջ են, գյուղատնտեսական վարկերի տակ, քանի որ բերք առհասարակ չեն կարողացել հավաքել: Մյուս կողմից էլ՝ կենդանիները սարից իջնում են, առաջանում է խոտի խնդիր: Եթե պարզ ասենք, կենդանուն առավոտյան սար են տանում, հետո իջեցնում, «ջրում», հետո նորից սար տանում ու այսպես շարունակ: Ստացվում է, որ այդ կենդանին ավելի շատ տանջվում է, քան օգուտ ստանում ու տալիս: Մարդիկ չեն կարողացել խոտ կուտակել ձմեռվա համար: Ոչ միայն հողագործությանը, այլ նաև անասնապահությանը շատ լուրջ վնասներ է հասցրել բնությունը»,-նշում է մեր զրուցակիցը:

Սահմանային Անի, Խարկով, Պեմզա, Բագրավան հատվածներում մոտավորապես հազար հեկտար տարածք թողնված է սահմանային գոտում: «Փշալարերը վեց-յոթ կիլոմետր այս կողմ են դրված՝ մինչև գետը հասնելը, իսկ հետո Անին է: Հայաստանի պատմամշակութային կոթողներով հարուստ շրջաններից մեկն է՝ Երերույք տաճարն է, Անին, Հոռոմոսի վանքը և այլն: Այս ամբողջը կարող է տուրիստական վայր դարձնել այս շրջանը, ինչը կփոխեր տեղացիների կյանքը: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ Անին մեր ափից ավելի լավ է երևում, ամբողջական պատկերն աչքիդ առաջ է, քան եթե այցելես հենց Անի: Փշալարերը պարզապես պետք է տարվեն դեպի գետի ափը և հսկայական տարածքները մարդիկ կկարողանան օգտագործել՝ որպես արոտավայր կամ վարելահող: Ի դեպ, այս հարցում նաև տրամաբանություն չկա այն իմաստով, որ փշալարերը մի հատվածում գետի ափին են տեղադրված, մյուս հատվածում, ասենք, երկու կիլոմետր հետ: Այս հատվածը զբոսաշրջային հրաշալի վայր կարող է դառնալ, բայց տարածաշրջանում պետք է զարգանան ենթակառուցվածքները, առանց դրա չի կարող լինել: Գյուղերը դատարկ են, մյուսներից էլ մասսայական արտագաղթ է, չէ՞ որ տարրական ենթակառուցվածքների բացակայությունը ստիպում է հեռանալ»,-ընդգծում է ՀԿ-ի ղեկավարը:

Նշում է, որ արդեն երկրորդ տարին է՝ իրենք այդ վարելահողերի վերամշակման ծրագիր են իրականացնում: «Հողը վարում ենք, քարերը հավաքում, ցանում, հասցնում մի մակարդակի, որ այդ հողի մշակումը ձեռնտու լինի գյուղացու համար: Մենք հասկանում ենք, որ այս ամբողջ աշխատանքը հսկայական ծախսեր է պահանջում և ամեն մեկին ձեռք չի տա գնալ և վերականգնման աշխատանքներ անել: Մոտավորապես երեսուն հեկտար նախորդ տարի կարողացանք վար անել, քարերից մաքրել, աշնանացան ու գարնանացան անել: Վարսակ էինք ցանել, բայց նույնիսկ որպես խոտ հնարավոր չէր հնձել, որոշեցինք թողնել հողի տակ և վար արեցինք: Հիմա տեսնենք՝ ինչ կստացվի ցորենի և գարու դեպքում: Եթե կարողանանք քաղել, որպես անասնակեր կօգտագործենք, եթե ոչ, ուրեմն ստիպված կլինենք վարել»,-ասում է Թումասյանը: Չնայած բոլոր այս դժվարություններին, մտադիր են կրկին աշնանացան անել:

«Դժվար կլինի նորից գումար գտնել, քանի որ հովանավորը մեզ հավատացել է, գումար տվել այս գործի համար, հիմա մենք պետք է սերմ ստանայինք, որոշ ընտանիքների բաժանեինք, բայց կանգնեցինք փաստի առաջ: Ստացվում է, որ գումար ենք խնդրում աշնանացան անելու համար: Բայց կանգ չենք առնելու և ամեն ինչ անելու ենք ծրագիրը շարունակելու համար: Լավ կլիներ, եթե, օրինակ՝ քարհավաք մեքենա տրամադրեր պետությունը, մեկ-մեկ նայում եմ գետի հակառակ ափին գտնվող հողերին՝ մաքուր, քարերը հավաքած, կանաչ, կենդանիները արածում են և այլն: Իսկ մեր կողմում՝ ավերակներ, չմշակված: Նույն մեր այս ծրագրի օրինակով: Երբ մեր կենտրոնը ցանկացած ծրագիր մշակում և կյանքի է կոչում, ցանկանում ենք, որ պետությունն արդեն իսկ այս փորձված ծրագրից օրինակ վերցնի և դրա ավելի մասշտաբային տարբերակը կյանքի կոչի: Օրինակ՝ հիմա մի քանի էջանոց ծրագիր եմ կազմել այս գյուղերի վերականգնման համար, մի քանի հասարակ որոշում պետք է կայացնել: Օրինակ՝ նույն փշալարերի տեղափոխումը Հայաստանի կառավարության իրավասության ներքո: Այստեղ ՄԱԿ-ի որոշում պետք չէ, որ փշալարերը տեղաշարժեն, խոսքը Հայաստանի տարածքի մասին է, անհասկանալի է՝ այս հարցին ինչու լուծում չի տրվում, կան նմանատիպ այլ հարցեր ևս»,-եզրափակում է Վահան Թումասյանը:

https://past.am/
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ