«Երկրաշարժից 30 տարի անց Գյումրու 2500 տնակներից յուրաքանչյուրում դաժան ճակատագրով մեկ ընտանիք է ապրում». Վահան Թումասյան 2018-12-09   1079     

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է Գյումրիի «Շիրակ կենտրոն» ՀԿ նախագահ Վահան Թումասյանը:

- Պարո՛ն Թումասյան, լրացավ 1988-ի Սպիտակի աղետալի երկրաշարժի 30-րդ տարելիցը , սակայն հանրապետության երկրորդ քաղաքում՝ Գյումրիում, աղետի հետևանքները դեռ վերացված չեն: Ի՞նչ իրավիճակ ունենք:

- Գյումրիում մի քիչ հակասական իրավիճակ է: Եթե մնացած օրերին ավելի քննադատորեն ենք արտահայտվում, ապա դեկտեմբերի 7-ին գյումրեցին ուզում է մի լույս տեսնի: Մենք փաստորեն այսօր երկու համայնք ունենք մեկ քաղաքում: Ունենք աղետի հետևանքներն իրենց կաշվի վրա զգացող մի հոծ բազմություն կամ մոտ 10 հազար բնակչություն, ովքեր մեկուսացել են, և քաղաքի ներսում կարծես նոր քաղաք է ձևավորվել:

Եվ եթե մենք նախկինում խոսում էինք բնակարանաշինության, մարդկանց կացարաններով ապահովելու մասին, հիմա պետք է լուծվի նաև այդ մարդկանց ինտեգրման հարցը: Անջրպետ է առաջացել քաղաքի երկու համայնքների միջև. մի մասը, որոնք երկրաշարժից տուժել են, ապրել են տնակներում կամ կիսաքանդ շենքերում, մեկուսացել են, իրենք իրենց դարդ ու ցավով են ապրում՝ ծանր սոցիալական վիճակում, ծանր ճակատագրով: Եվ կարծես նրանք համակերպվել են այդ իրավիճակին, որ դա իրենց ճակատագիրն է: Մարդիկ տարիների ընթացքում հիվանդություններ են ձեռք բերել, պայքարելու, լավը տեսնելու զգացողությունները կորցրել են, և շատ ցավալի իրավիճակ է ստեղծվել:

- Քանի՞ ընտանիքի մասին է խոսքը:

- Գյումրիում ունենք շուրջ 10 հազար ծայրահեղ աղքատ մարդիկ՝ 2300-2400 ընտանիք: Նրանք ոչ միայն տնակային ավաններում են բնակվում, այլ նաև կիսաքանդ շենք-շինություններում, նախկին գործարանային հանրակացարաններում կամ այն վթարային շենքերում, որոնք դեռևս 30 տարի առաջ խոստանում էին ամրացնել և վերականգնել, մարդկանց հանձնել:

- Այսինքն՝ այնքա՞ն էլ հեշտ չէ Գյումրիում վերացնել աղքատությունը, քանի որ, ինչպես նշում եք, այն խոր արմատներ է գցել:

- Ես ցանկացած մարդու կարող եմ ապացուցել, որ դա այնքան էլ դժվար խնդիր չէ, ընդամենը ցանկություն է պետք: Իհարկե, մարդիկ դա կապում են միայն գումարի հետ, բայց միայն գումարով չես կարող հարցը լուծել: Առաջին հերթին իշխանությունները պետք է քաղաքական կամք ունենան, ցանկություն և նաև այդ խնդրի լուծման ուղղությամբ համապատասխան ձեռնարկներ ու որոշումներ կայացնել:

Միայն բնակարաններ կառուցելով ու բաժանելով չես կարող հարցը լուծել, պրոբլեմը 30 տարիների ընթացքում խորացել է, արմատավորվել, առանձին ճյուղեր է տվել, դարձել է բազմաճյուղ խնդիր: Տնակներից քաղաքն ազատելու որոշում է պետք, տնակային հաշվառումը չեղյալ հայտարարելու որոշում, սոցիալական հանրակացարանների կառուցում:

Տարեցներին բնակարան տալը դարձել է անիմաստ, նման կացարաններ են պետք: Կառավարությունը պետք է հասարակության հետ երկխոսության մեջ մտնի, նստի ու հասկանա պրոբլեմը: Քանի որ մինչև այս ցանկություն չի եղել խնդիրը լուծելու, նախկին իշխանությունները նաև հասկանալու, խնդիրը խորությամբ վերլուծելու անհրաժեշտություն չեն ունեցել:

 - Կառավարության թվերն ավելի համեստ են, մի քանի հարյուր անօթևանների մասին է խոսքը: Այնինչ, իրականում ասում եք՝ Գյումրիում 10 հազար մարդ է կարիքի մեջ: Ինչի՞ց է այս իրավիճակը:

- Առհասարակ իշխանությունները համարում են, որ իրենք որևէ պարտավորություն չունեն այս հարցում: Այսինքն՝ իրենք ոչ թե փոքր թվերի մասին են խոսում, այլ ընդհանրապես պարտավորությունը կատարված են համարում: Նախկինում խուսափում էին առհասարակ խոստովանել, ես նրանց հետ առանձին հանդիպումների ժամանակ ասում էի՝ եթե չեք անում, գոնե մի՛ հայտարարեք, որ անօթևաններ չկան:

Աշխարհում տարբեր մարդիկ ու հիմնադրամներ կան, որ ուզում են այդ մարդկանց օգնել: Երբ իշխանությունները հայտարարություններ են անում, թե անօթևաններ չկան, այդ հիմնադրամները փակվում են մարդկանց համար: Հիմա կարծես թե հասկացել են դա: Ես կարծում եմ՝ իշխանությունները կհասկանան, որ ստիպված են խոստովանել, որ այդ պրոբլեմը կա:

- Նոր իշխանությունների գործունեությունը ինչպե՞ս կգնահատեք այս համատեքստում:

- Նրանք դեռ ոչինչ չեն արել, չեն անդրադարձել խնդրին: Նրանց մի մասը մտածում է, որ 30-րդ տարելիցն է, աշխարհի ուշադրության կենտրոնում է հայտնվել հարցը: Դրանից առաջ ամեն ինչ անում էին, որ այս 30-րդ տարելիցի հարցի վրա շատ չֆիքսվեն, չէին խոսում այդ մասին: Բայց հետո հասկացան, որ չես կարող հարցին չանդրադառնալ, վերջին մեկ ամսվա ընթացքում մոտ 15-20 միջազգային լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներ են եկել Գյումրի, դեկտեմբերի 7-ին ևս տասնյակ միջազգային լրագրողներ կգան:

Այսինքն՝ չես կարող ասեղը պարկի մեջ թաքցնել: Իշխանությունները հավանաբար մտածում են՝ այս տարելիցը կանցնի, քանի որ պրոբլեմը մեծ է, գլխացավանք է, չթաթախվենք դրա մեջ, մարդիկ իրենք իրենց հարցը կլուծեն: Բայց երբ ասում ենք՝ 2500 տնակ, պետք է հասկանանք, որ յուրաքանչյուր տնակում դաժան ճակատագրով մեկ ընտանիք է ապրում:

Եթե նկատում եք՝ իշխանությունները խոսում են տնակներից: Օրինակ՝ ես պահանջում էի ընտանիքների հաշվառում անել, բայց նրանք տնակների հաշվառում արեցին: Տնակները հարցի մի կողմն են, բայց երբ տեսնում ես այդ տնակներում ապրող ընտանիքներ, որոնք թերսնված են, հիվանդ են, կոմունալ հարմարություններ, ջեռուցման հնարավորություններ չունեն, ինքնամեկուսացած կյանքով են ապրում, հասկանում ես, որ սա կարևոր խնդիր է, որին պետք է անդրադառնալ:

Իշխանությունները թող չերազեն, որ այս 30-րդ տարելիցից հետո դա լինելու է մոռացված աղետ կամ ողբերգություն: Իրենք պետք է բաց աչքերով նայեն իրականությանը, որովհետև քանի դեռ չի լուծվել խնդիրը, իրավիճակը մտահոգիչ է: Իսկ խնդիրը շատ հեշտ լուծելի է, միայն ցանկություն ու կամք են պետք:

Ռոզա Հովհաննիսյան

MediaLab.am